Vatican, Vatican City, Biblioteca Apostolica Vaticana, Pal. lat. 1098

Vatican, Vatican City, Biblioteca Apostolica Vaticana, Pal. lat. 1098

Medical miscellany
Physical Description
  • Material: Parchment
  • Pages: 427 + 1 leaves
  • Leaves Format: not available
  • Dimensions: 275 x 205 mm
Detailed Description
  • Foliation:
    Older foliation, corrected in the 17th century.
    a. 1-100. 100a-233. 233a-425
  • Collation:
    6VI + VII + VI + VII^111 + 5VI + (V-5)^176 + 4VI + V + 16 VI^425.
  • Decoration:
    Only some intials realised. Rubrification is incomplete.
  • Layout:
    Text is set in 2 columns. The box of script has the measures

    44-49 lines to the column. Exceptions: On f. 100r and later 33-37 lines to the column. On f. 178r and later 39-43 lines to the column. On f. 236r and later 41-49 lines to the column.
  • Hand Description:
    All in all Italian bookhand. Other hands: On f. 100r and later cursive handwriting. On f. 178r and later bastarda. On f. 236r and later cursiva fere bastarda.
    Glosses in the margins from about 1500, as well as the table of contents on f. 1v , the text on f. 41v and the titles written in the 16th century.
    On f. 427v one can read: "Scriptum per me Johannem Schreissen in famosissimo studio Padue tunc temporis illic medicine solaris vel studens anno domini 1464." This seems to apply for the folios from f. 371r on.
History
  • Origin Date: second half of 15th century
  • Origin Place: Italy
  • Ludwig Schuba , Die medizinischen Handschriften der Codices Palatini Latini in der Vatikanischen Bibliothek, Wiesbaden (1981) , 36-42
  • Irina Galynina & Jan Hagen Krüger , "Averroes’ Medical Treatise De venenis and Its Latin Manuscript Tradition. With an Edition and Translation of the Text", in: Raphaela Veit & Carsten Schliwski (ed.), Averroes as a Physician – Intellectual and Social Contexts of Medicine in Al-Andalus (forthcoming)
Content
Galen De consuetudinibus 2r - 5v
  • Incipit:
    Incipit liber Galieni de assuetudinibus... Curatiuarum intentionum unam ab assuetudinibus extimantibus (!) existere...
  • Explicit:
    Explicit liber Galieni ...
  • Note:
    Translated by Nicolas de Regio .
Galen De parvae pilae exercitio 5v - 7v
  • Incipit:
    Incipit liber Galieni de eo quod per parvam speram exercitio ad Epiginem. Quanto magnum quidem bonum sint ad sanitatem, o Epigene, exercitia...
  • Explicit:
    Explicit liber Galieni ...
Galen Quomodo morbum simulantes sint deprehendendi 7v - 8v
  • Incipit:
    Incipit liber Galieni de quomodo oportet redarguere simluantes egitudinem. Propter multas causas homnies simulant se egrotare...
  • Note:
    Translated by Nicolas de Regio .
Galen De cura icteri 8v - 10v
  • Incipit:
    Incipit liber Galieni de yctericia. Ad icteri curam prima quidem duo rothemata scil. flebotomia et purgatio...
  • Explicit:
    Et hec est cura yctericorum.
  • Note:
    Translated by Nicolas de Regio .
Galen De motu thoracis et pulmonis 10v - 10v
  • Incipit:
    Incipit liber de dispensantibus corpus virtutibus. Quoniam quidem de thorax (!) movere manifestum...
  • Explicit:
    ... et sic est thorax pulmonis princeps motus.
Galen De facultatibus corpus nostrum dispensantibus 10v - 11r
  • Incipit:
    Quot sunt numero et que sit unaquaque ...
  • Explicit:
    Explicit liber de dispensantibus corpus virtutibus. (Here as second paragraph of the prevenient text.)
Galen De voce et anhelitu 11r - 14r
  • Incipit:
    Incipit liber Galieni de voce cuius dicunt esse quatuor tractatus...
Galen De aquis 14v - 15v
  • Incipit:
    Optimam aquam apozissiman (!) esse congruit non secundum gustum solum...
  • Explicit:
    Explicit liber Galieni de aquis.
  • Note:
    Translated by Nicolas de Regio .
Galen De bono habitu 16r - 16v
  • Incipit:
    Incipit liber Galieni de deuesia (!) sive de bona habitudine. Exees (!) nomen quod habitum significat ...
  • Explicit:
    Explicit liber de euesia sive...
Galen De purgantium medicamentorum facultate 16v - 20r
  • Incipit:
    Incipit liber Galieni de farmaciis...
  • Explicit:
    Explicit liber Galieni de de virtutibus farmacorum.
  • Note:
    Translated by Stephen of Messina .
Galen De dignotione ex insomniis 20r - 20v
  • Incipit:
    Et sompnum nobis indicat dispositiones...
  • Explicit:
    Explicit liber Galieni de sompniis.
Hippocrates Prognostica seu Capsula Eburnea 21r - 22r
  • Incipit:
    Pervenit ad nos quod cum Ypocras morti propinquaret... Text: Incepit Ypocras et dixit: Quando in facie infirmi fuerunt apostemata...
  • Explicit:
    ...desiderium dulcium desiderio vehementi. (And a hand from the 15th century: Istum librum Ypocratis allegat Avicenna 14^a 3^ii tractatu II° capitulum de dolore epatis...). Explicit liber Ypocratis de morte veloci.
Hippocrates De pharmaciis seu De remediis 22r - 22v
  • Explicit:
    Explicit liber Ypocratis de lege medicorum.
Hippocrates De lege, qui introductorius dicitur seu Lex Hippocrates 22v - 23r
  • Explicit:
    Explicit liber Ypocratis de lege medicorum.
  • Note:
    Translated by Arnaldus de Villanova .
Hippocrates De natura humana seu Hominis 23r - 24v
  • Explicit:
    Explicit liber Ypocratis de humana natura.
Galen De facultatibus corpus nostrum dispensantibus 24v - 25r
  • Explicit:
    Explicit liber Galieni de virtutibus corpus nostrum dispensantibus.
  • Note:
    Translated by Nicolas de Regio .
Galen Liber regiminis 25v - 32v
  • Incipit:
    Sicut dicit Galienus quia corpora hominum sunt in continua dissolutione...
  • Note:
    Translated by Accursius de Pistoia .
Avenzoar De regimine et conservatione sanitatis 33r - 41v
  • Incipit:
    Incipit liber de Regimine sanitatis Abohaly Abenzoar . Capitis cutis conseruabitur si tamen debueris balneari...
  • Explicit:
    Explicit liber...
  • Note:
    Translated by Jacob Ben Machir Ibn Tibbon and Bernardus Honofredi .
Constantine the African De remediorum ex animalibus materia 41v - 42r
  • Incipit:
    Epistola Ypocratis ad regem Egyptiorum. Regi Egyptiorum Octauiano salutem. Plurimis exemplis expertus sum...
  • Explicit:
    matricem suffocatam sanat... (ends incomplete)
  • Note:
    Subtitle: Epitoma libri medicinae Sexti Placidi
Galen De tumoribus praeter naturam 43r - 46v
  • Incipit:
    Unum aliquod eorum que in corporibus existit res...
  • Explicit:
    Explicit liber notitia tumorum preter naturam translatus de greco a Nycolao de Regio .
  • Note:
    Translated by Nicolas de Regio .
Averroes Treatise on the Theriac 47r - 53v
  • Incipit:
    Incipit liber Averrois de tiriaca magna. Inquit magnus medicus Haramet Auerroes : postquam prius deo gracias egero...
  • Explicit:
    ... qui michi complendi posse largitus est.
  • Note:
    Translated by Armengaud Blaise .
Hippocrates Letter 54r - 54r
  • Incipit:
    Incipit liber Epistolarum Ypocratis de sacramento dando uel quales medicus legat codices.
Hippocrates Iusiurandum 54r - 54r
  • Incipit:
    Iurare inprimis debet qui medicinalem artem et nature scientiam vult inchoare non abhorrere quidquam alicuius affectus et tunc ea ratione per sacramentum iuramenti summam doctrinam acquiret. Circumdetur autem bona stola et mercede magister et LXX solidos adimplendos erit dicens: Ita age ut perfectus inveniaris et laudem in te suspicias et vnum de duobus elige aut disce aut domi reside ut vitium in arte non faciat. (Text of the Hippocratic Oath:) Ego Ypocras iurans per divinam potenciam facio perfectam tradicionem iuxta virtutem meam...)
  • Explicit:
    ...periuranti autem contraria sit.
Hippocrates Letter 54r - 55r
  • Incipit:
    Incipit epistola Ypocratis de disciplina artis medicine. Qui huic plenius voluerit ministrare intelligat...
  • Explicit:
    ...et intelligibilia perscrutatur.
Vindicianus Gynaecia 55v - 57v
  • Incipit:
    Incipit epistola Ypocratis de compagine hominis quomodo in vtero matris formetur uel contineatur. Conatus sum nunc epistolam hanc disponere ex libris grecis in latino sermone. Quibus ossibus et quibus neruis aut quibus compaginibus...
  • Explicit:
    ...et continere in ore non possunt.
Anonymous Apocryph Letter of Luke 57v - 60r
  • Incipit:
    Ista est ergo in ordinacione humani corporis Luce demonstracio. Incepit epistola Luce evangeliste. Lucas Christi servus et medicus omnibus christianis medicinis hanc epistolam scribit. Constat Ypocratem medicum pagana per tempora scipsisse volumina...
  • Explicit:
    ...et intelligibilia perscrutans.
Hippocrates Epistola de incisione 60r - 60r
  • Incipit:
    Incipit epistola Ypocratis de incensura. Primam hic medicine adinuenit sinceritatem...
  • Explicit:
    Explicit...
  • Note:
    Ep. Apollinis de incisione.
Hippocrates Epistola de phlebotomia 60v - 62r
  • Incipit:
    Incepit peri flebotomia Ypocratis . Quid sit peri flebotomia? id est vene reacta incisio... On f. 61r : Incepit epistola de incisione flebotomi. De incisionibus venarum hoc est vene cephalice... On f. 61v : Item alia epistola de incisione. Appollonis (!) incisio flebotomo uel simili ... De signis mortiferis. Quot signa sunt mortifera in corpore humano? Si frons rubet... De apto tempore flebotomie. In omnibus diei horis... post aliam diem apoferesim facere melius est.
Venerable Bede De minutione sanguinis 62r - 62r
  • Incipit:
    Incepit epistola de flebotomia. Omni tempore die et nocte si necessitas vrget...
  • Explicit:
    ... et a quibus ledi potest abstineatur.
Hippocrates Letter 62r - 63r
  • Incipit:
    Incipit epistola de pectoris causa. In pectore autem nimium pregrauamur ...
  • Explicit:
    ...imposicione bibatur.
Hippocrates De signis urinarum 63r - 64r
  • Incipit:
    Incipit epistola Ypocratis de signis vrinarum. Sciendum est igitur quod omes vrine...
  • Explicit:
    ...mortis periculum ante previdet.
Vindicianus Epistola ad Pentadium 64r - 64v
  • Incipit:
    Incipit epistola Vindiciani . Vindicianus Pentadio Gaio nepoti sui (!) salutem. Licet sciam te karissime ...
  • Explicit:
    ...memorando presule a nobis sciturus es.
Hippocrates De visitatione infirmorum 64v - 64v
  • Incipit:
    Epistola Ypocratis de visitacione infirmorum. Interea moneo te medice...
  • Explicit:
    ...qui solus est medicus benedictus feliciter. Amen.
Hippocrates Letter 64v - 65r
  • Incipit:
    Item epistola... Per omnes curas adhibenda sunt dei medicamenta...
  • Explicit:
    ....et de reatu eius securitatem.
Hippocrates De astronomia seu De iudicio aegritudinum per astronomiam 65r - 69r
  • Incipit:
    Incipit liber Ypocratis de astronomia secundum medicos...
  • Explicit:
    ...Explicit.
  • Note:
    No script on f. 68v , but a note: Hic nullus defectus ...
Hunayn ibn Ishaq Liber introductorius in artem parvam Galeni in quaestiones redactus 69v - 76r
  • Incipit:
    Incipit liber Ysagogarum ad artem medicine Galieni quem transtulit Hunan filius Ysaac de lingua greca in arabicam linguam. Et fecit eam per viam interrogacionis et responsionis. Querit interrogans: in quot partes diuiditur medicina...
  • Explicit:
    ... Explicit.
Arnaldus de Villanova De dosibus theriacalibus 76v - 79r
  • Incipit:
    Testatur Galienus quinto de simplicibus medicinis quod medicina que tota sui substantia...
  • Explicit:
    ...Explicit tractatus de mensuanda dosi medicinarum tyriacalium.
Galen De curandi ratione per venae sectionem 79v - 90r
  • Incipit:
    Incipit liber primus Galieni de flebotomia ad Erisistratum. (The title is not correct; dedication of the translator:) Illustri principi Ruperto (Roberto) serenissimo Ierusalem et Cecilie regi primogenito et etiam in regno Cecilie vicario generali inclito duci Kalabrie Nycolaus de Regio de Kalabria ... cupiens dominationi uestre servire libros Galieni duos, unum de flebotomia et alterum de vtilitate respirationis satis utiles quamvis parvos de greco in latinum ydiomate unum quidem et primum est proleumata...
  • Explicit:
    Explicit liber flebotomia Galieni
  • Note:
    Translated by Nicolas de Regio .
Averroes On Poisons 90r - 91v
  • Incipit:
    Omnes species mortifere partiuntur in duo...
  • Explicit:
    Explicit Averrois de generibus omnium specierum mortiferarum.
  • Note:
    For details and critical edition cf. I. Galynina/J. H. Krüger, Averroes’ Medical Treatise De venenis and Its Latin Manuscript Tradition. With an Edition and Translation of the Text, in: R. Veit/C. Schliwski (eds.), Averroes as a Physician – Intellectual and Social Contexts of Medicine in Al-Andalus (forthcoming).
Isaac Israeli De definitionibus 92r - 98v
  • Incipit:
    Incipit liber de diffinicionibus Ysaac Israhelite filii Salomonis. Collectis ex dictis philosophorum de differencia inter descriptiones rerum et diffiniciones earum et quare phylosophia fuit descripta et non diffinita. De quorum agregacione de ordinacione Ysaac medicus filius Salomonis sollicitus vnde Ysaac: Incipit liber de diffinicibus Ysaac
  • Explicit:
    Explicit liber diffinicionum Ysaac .
  • Note:
    No script on f. 99r- 99v
Mayno de Mayneri Regimen sanitatis 100r - 177r
  • Incipit:
    Capitulum primum de necessitate regiminis sanitatis. Quod regimen sanitatis sit necessarium duplici via investigare contingit...
  • Explicit:
    ...et ide hic transeo et huic operi finem impono cum dei laude.
  • Note:
    No script on f. 177v
Bernardus de Gordonio De regimine acutarum 178r - 184r
  • Note:
    Two treatises.
Bernardus de Gordonio De decem ingenis curandorum morborum 184r - 188v
  • Incipit:
    Ingenium curacionis morborum...
  • Explicit:
    ... Explicit liber de ingenio sanitatis Gordonii .
Bernardus de Gordonio De prognosticis 188v - 225r
  • Explicit:
    ... Explicit tractatus brevis et utilis super prognostica editus a magistro Bernardo de Gordonio in preclaro studio (...) Montis pessulani.
Bernardus de Gordonio De pulsibus 225r - 228v
  • Incipit:
    Eiusdem de pulsibus libellus. Sciendum quod pulsus grossus est qui resultat ex combinatione lati cum profundo... And on f. 226v : Cum sint decem genera pulsuum intendimus dicere...
  • Explicit:
    ...secundum continet ordinatum. Et hec dicta de pulsibus sufficiant. etc.
  • Note:
    A work from the 16th century. Authorship is not certain.
Anonymous Tabulae pulsuum 229r - 230v
  • Incipit:
    Species simplices...
  • Note:
    No script on ff. 231r- 235v .
Antonio Guainerio De egritudinibus propriis mulieribus seu de matricibus 236r - 277r
  • Incipit:
    Methodus curandi causas conceptionem inpedientes tam ex parte viri quam mulieris incerto autore. [And on f. 236v :] Matrix est mambrum a natura pro conceptione deputatum...
  • Note:
    A work of the 16th century. Capitulatio cc. 1-37. No script on f. 277v .
Antonio Guainerio De pleuresi 278r - 291r
  • Incipit:
    De cura pleuritidis tractatus incerto autore. [Text] Pleuresis est egritudo qaedam secundum diversas temporum dispositiones sepis occurens...
  • Explicit:
    ...illa namque patent. etc. Deo gratias.
  • Note:
    A work from the 16th century.
Antonio Guainerio De peste et De venenis 291v - 370r
  • Incipit:
    [A dedication:] Cum animadverterem quam violenter quam improvide quam veraciter quotque modis homo peste crudeliter rapiatur... tratatum hunc pestis ac veneni materiam concernentem disposui in mente conficere amore scilicet illius christianissimi principiis domini mei domini Phillipi Marie Angli Mediolani ducis ... [On f. 292v , De peste:] Cum aliquem pestis rapit eum totaliter alterat et devorat ut velut incendium... [On f. 341v :] Capitulatio de venenis. [And on f. 342r , De venenis:] De venenis. Et si venenum multipliciter accipi possit...
  • Explicit:
    [On f. 340v :] Explicit tractatus de peste ad illustrissmum d.d. ducem Mediolanensem editum per famosum virum dominum M. Antonium Guernei (!) artium et medicine doctorem. [On f. 370r :] Explicit secunda pars principialis huius tractatus que est de venenis. Et sic finitur totus tractatus tam scil. de peste quam de veneno ad illustrissimum dominum D. principem D. Phillippum Marie Angeli Mediolani ducem etc. Papie Anglieque comitem atque Janue dominum. Editum per Anthonium de Gwenerijs de Papia inter artium et medicine doctores minimum ad laudem dei omnipotentis etc. Deo gratias.
  • Note:
    No script on f. 370v .
Pietro da Tossignano Practica chirurgiae I-II 371r - 425v
  • Incipit:
    Petri Tussignani practica medicinalis que in duas partes divisa... [Capitulatio pars I - 33c.] Causa antecentis flegmonis et intinsica (!) ex replecione ... [On f. 397r :] Incipit tractatus secundus de uulneribus et ulceribus... [Capitulatio pars II. - 20cc.]
  • Explicit:
    ...ad suam consolidacionem primam in nomine Jesu et sue gloriosissime matris Marie. Amen. Famosissimus doctor arcium et medicine magister Petrus Tussignana hanc practicam composuit. [And on f. 425v :] Explicit ista practica composita ab vno perito medico cuius nomen ignoro. Sed dicitur vulgo composita a quodam Pressamo. Scriptum per me Johannem Schureissen.
  • Note:
    Authorship is not certain.
Anonymous Receptae chirurgicae 425v - 427v
  • Note:
    Recipes for medical ointments and creams.